แม่ เป็นคำเรียก บุคคลที่เป็นหญิงซึ่งเป็นผู้ให้กำเนิดคนเราทุกทุกคน แม่ เป็นคนที่เราอยู่ใกล้ชิด ได้อาศัยพึ่งพิง, พักกายใจมาตลอดโดยเฉพาะในระยะที่แม่ต้องอุ้มท้องบุตรในขณะตั้งครรภ์ แม่หลายรายจะกล่าวว่า รู้สึกดีใจมากที่รู้ว่าจะมีลุก มีความพร้อมและอยากจะมีเลือดเนื้อเชื้อไขของตนเอง และความรู้สึกอีกหลายประการที่แสดงออกมาเป็นคำพูดไม่ได้ แม่ที่มีความพร้อมทั้งกายและใจ จะให้ความสนใจเอาใจใส่ลูกตั้งแต่อยู่ในครรภ์ จะเตรียมตนเองเพื่อจะรับสภาพใหม่ที่มีความเปลี่ยนแปลงทางรูปร่างผิวพรรณ และเตรียมตนเองในเรื่องโภชนาการ กินอาหารที่มีคุณค่า พักผ่อนให้เพียงพอ ต้องรักษาสุขภาพของตนเองให้มากกว่าเดิมเพราะจะมีผลต่อพัฒนาการของเด็กในภายหลังได้ นอกเหนือไปจากนี้แม่ที่ตั้งครรภ์แรกก็อาจมีปัญหาสุขภาพจิตบ้างเป็นครั้งคราว นับตั้งแต่ความวิตกกังวลเกี่ยวกับบุตรที่จะเกิดมากังวลเรื่องสุขภาพอนามัยของลูก,การคลอด, การเลี้ยงดู และอื่น ๆ ซึ่งก้แสดงให้ถึง ภาวะอันหนักหน่วงของแม่ ตั้งแต่ตั้งครรภ์จนกระทั่งถึงเวลาให้กำเนิดบุตร นับว่าแม่มีความสำคัญเป็นอย่างมาก ได้มีคำกล่าวไว้ว่า การเป็นแม่นั้นยิ่งใหญ่ไม่มีใครเหมือน แม่เป็นสภาพแวดล้อมในบ้านที่ใครก็ไม่อาจทดแทนได้ในฐานะที่เป็นผู้ให้การศึกษาแก่เด็ก ๆ ในวัยเริ่มแรกของชีวิต
การอบรมเลี้ยงดูเด็ก และการให้คำแนะนำตลอดไป จนกระทั่งเขาเติบโตเป็นผู้ใหญ่ เป็นความรับผิดชอบและเป็นอภิสิทธิ์อันยิ่งใหญ่ที่ผู้เป็นแม่ได้รับผู้เป็นแม่จึงมีงานรับผิดชอบต้องอาศัยความพยายามอย่างยิ่งและจะต้องเข้าใจถึงจิตวิทยาพัฒนาการเด็กพอสมควรทีเดียว
เมื่อบุตรยังอยู่ในวัยทารก ช่วยตนเองไม่ได้ แม่จะต้องเป็นผู้ดูแลใกล้ชิด ให้อาหารที่มาจากตัวของแม่เอง คือ เลี้ยงลูกด้วยนมแม่ ซึ่งมีคุณค่าทางอาหารมาก ในระยะนี้เด็กและแม่จะสร้างความสัมพันธ์และโยงสายใยของความรักสู่กันได้จากการสัมผัส แม่มองสบตาลูก โอบกอดและพูดคุยหยอกล้อกับลูกโดยไม่จำเป็นว่า เด็กจะต้องตอบโต้ แต่เด็กก็อาจจะส่งเสียงตามความรู้สึกขณะนั้น และแม่ก็เป็นบุคคลสำคัญในการกระตุ้นพัฒนาการด้านต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นร่างกาย สติปัญญา อารมณ์และสังคมของเด็ก การที่เด็กได้อยู่ใกล้ชิดกับแม่และสามารถสื่อความรู้สึกต่าง ๆ ต่อกัน จะมีผลต่อไปถึงอนาคต คือ การสามารถสร้างความสัมพันธ์กับบุคคลอื่น ๆ ในสังคมได้นอกเหนือไปจากแม่และบุคคลภายในครอบครัว
หน้าที่อื่น ๆ ของแม่นอกจากการเลี้ยงดูลูกตามพัฒนาการแล้ว แม่ต้องให้ความใกล้ชิด เป็นมิตรกับลูกที่สำคัญ คือ การอบรมสั่งสอนลูกให้มีความสุขและสามารถอยู่ในสังคมได้อย่างเป็นสุข รวมไปถึงการช่วยให้สังคมมีความสุขสงบสันติ จึงได้มีคำกล่าวของ ศ.นพ. ฝน แสงสิงแก้ว ว่าสุขภาพจิตดี เริ่มต้นที่บ้าน แม่จึงเป็นคนสำคัญในการทำให้คนมีสุขภาพจิตดีด้วยการอบรมสั่งสอนลูกในเรื่อง การดูแลตนเอง - กิจวัตรประจำวัน เพื่อให้เขาได้เกิดความภาคภูมิใจที่ได้ทำอะไรด้วยตัวเองและประสบความสำเร็จ และจะเป็นพื้นฐานต่อไปในการดำเนินชีวิต ตั้งแต่ความรับผิดชอบในหน้าที่ การเรียน การเล่น การวางตัว การปฎิบัติต่อผู้อื่น ความอดทน การแก้ไขปัญหาต่าง ๆ ความเป็นอิสระไม่พึ่งพาคนอื่นมากนัก เด็กที่ได้รับความรัก ความเอาใจใส่จากแม่อย่างปกติไม่มากไปหรือน้อยเกินไป ก็จะมีความเชื่อมั่นในการตัดสินใจทำสิ่งต่าง ๆ จะรู้จักการให้และรับตามความเหมาะสมเด็กจะรักคนอื่นเป็น ไม่อิฉาหรือแกล้งคนอื่น หรือประสงค์ร้ายต่อคนอื่นแต่เขาจะรู้จักเผื่อแผ่เอื้อเฟื้อเห็นใจคนอื่น ไม่หยาบกระด้าง ดังที่ได้กล่าวมาแล้วว่า ผู้อบรมเลี้ยงดูลูกมาตั้งแต่เกิด คือ พ่อแม่ แต่ในบทความนี้ จะกล่าวถึง แม่ ซึ่งเป็นผู้ใกล้ชิดลูกที่สุดตั้งแต่เขาเกิดมา แม่นั้นต้องให้ความรักความอบอุ่นและสนองความต้องการขั้นพื้นฐานของเด็กและการที่แม่ได้ดูแลปรนนิบัติเมื่อเขาหิว, กลัว, เจ็บปวด, ร้อนหนาว และอื่น ๆ อย่างไรบ้าง
ในการที่คนเจริญเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่มีบุคลิกภาพบริบูรณ์ ( well integrated personality ) ต้องการสิ่งต่อไปนี้อย่างเพียงพอ คือ
1. ความรัก ความอบอุ่น ( affection )
2. ความเข้าใจ ( understanding )
3. ความมั่นคงทางใจ ( security )
4. ระเบียบวินัย ( discipline )
5. ความสำเร็จและเป็นที่ยอมรับของสังคม ( achievement and social acceptance )
แม่จึงเป็นผู้ที่สามารถตอบสนองความต้องการของเด็กโดยให้สิ่งที่ได้กล่าวมาแล้ว ตลอดจนฝึกฝนให้เด็กมีระเบียบวินัยโดยสม่ำเสมอ อารมณ์คงเส้นคงวา โดยให้เขาเกิดความรู้สึกมั่นคงทางใจและความเชื่อมั่นในตนเอง เป็นรากฐานสำคัญของบุคลิกภาพที่ดี และความสำเร็จในชีวิตของลูก
แม่มีความสำคัญในการเป็นเพื่อนของลูก ให้ลูกไว้วางใจ เป็นแบบอย่างให้ลูกประพฤติตาม ไม่ว่าจะเป็นด้านอารมณ์ การแสดงออกการมองโลก ความประพฤติอยู่ในศีลธรรม ความตั้งใจในการทำงาน, เล่น เพื่อให้ประสบผลสำเร็จตามความคาคหมาย แต่มิได้มีความหมายว่า แม่มีความสำคัญแต่เพียงผู้เดียว พ่อก็มีความสำคัญเช่นเดียวกันเพราะพ่อก็จะเป็นผู้สร้างและอบรมให้ลูกมีความแข็งแกร่ง อดทน ตั้งใจทำงาน และเสริมสร้างบุคลิกภาพที่เหมาะสมตามเพศของตน แต่ในที่นี้จะกล่าวถึง ความสำคัญของแม่ ซึ่งมิได้มีต่อลูกเพียงเท่านั้น แต่จะต้องดูแลบ้าน ในฐานะแม่เรือน แม่ถูกคาดหวังจากคนในครอบครัวว่าจะต้องบันดาลสิ่งต่าง ๆ ให้ทันที คนจะเรียกร้องสิ่งต่าง ๆ จากแม่ แม่ในปัจจุบัน ต้องทำงานนอกบ้าน เพื่อช่วยหาเลี้ยงครอบครัว, ต้องอบรมสั่งสอนดูแลสิ่งต่าง ๆ ให้ลูก และคนอื่น ๆ ในครอบครัว โดยเฉพาะพ่อจะเรียกร้องและคาดหวังในด้านต่าง ๆ จากแม่ คิดว่าแม่เป็นผู้มีความสามารถสูง สามารถแก้ไขปัญหาอุปสรรคต่าง ๆ ให้ผ่านพ้นไปได้ แต่หากเกิดข้อขัดข้องขึ้นมา และไม่เป็นดังที่คนในครอบครัวหวัง เราก็มักจะได้ยินคำกล่าวเป็นเชิงโทษแม่ว่าทำไมไม่ดูแลลูกให้ดี, ปล่อยลูกจนเกินไป ฯลฯ ถ้าไม่ดีก็คงเป็นเพราะแม่อะไรต่าง ๆ เหล่านี้ ซึ่งควรทำความเข้าใจกันระหว่างพ่อ แม่ ว่าพ่อแม่มีหน้าที่ในการดูแลลูกและแบ่งเบาภาระของกันและกัน แต่มิใช่เกี่ยงกัน ถ้าหากลูกเห็นบทบาทความสามารถและใกล้ชิดแต่แม่ ลูกชายจะหาบุคคลที่เลียนแบบได้จากที่ใด การมีพฤติกรรมสมตามเพศของตนก็มีส่วนมาจากการอบรมเลี้ยงดูในครอบครัวอย่างมาก แม่จึงมีภาระหนักทั้งต้องเชื่อมโยงให้พ่อสร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับลูก และต้องแบ่งเวลาให้กับครอบครัวด้วยเช่นกัน
จากที่กล่าวมาทั้งหมดนี้ เป็นเพียงส่วนหนึ่งในภาระหน้าที่ที่สำคัญของแม่ ซึ่งได้มีจิตแพทย์ท่านหนึ่งคืออีริค ฟรอมมี ได้กล่าวไว้ว่า ความรักของแม่ไม่มีเงื่อนไข ( unconditional love ) เราจึงพบว่า ไม่ว่าลูกจะเป็นอย่างไรก็ตาม แม่ก็ยังรักให้อภัย ต้องการจะช่วยเหลือดูแลลูกอยู่เสมอ แม่ปรารถนาถึงความสำเร็จในชีวิตของลูก, ให้ลูกเป็นคนดี สามารถปรับตัวกับการเรียน การงาน สังคมและมีคู่ครองสร้างครอบครัวใหม่ต่อไป และเป็นพ่อแม่รุ่นใหม่ที่ดีเช่นเดียวกับที่เขาได้รับการดูแลมาจากแม่ของเขาเช่นกัน
แม่ไม่ได้หวังผลตอบแทนจากลูกขอเพียงให้ลูกมีความสุข ความเจริญก็พอใจแล้ว เมื่อพบว่าแม่มีพระคุณอันใหญ่หลวง ตอบแทนอย่างไรก็ไม่หมดจึงเป็นหน้าที่และสิ่งพึงกระทำสำหรับลูก ๆ ในการดูแลรับใช้ ปรนนิบัติแม่ด้วยความเอาใจใส่กตัญญูู เพื่อให้แม่ได้มีความสุขกายสุขใจ มีสุขภาพร่างกายแข็งแรงสมบูรณ์ และมีชีวิตยืนยาวต่อไปโดยไม่จำเป็นว่าจะต้องปฎิบัติเฉพาะวันแม่เท่านั้น
บทความของ พิมลพรรณ สุวรรณโถง
จากหนังสือรายการกระจายเสียง ของวิทยุศึกษา ฉบับเดือน ตุลาคม 2534
ใกล้วันแม่แล้วจึงได้นำบทความนี้มาถ่ายทอดเพื่อได้เห็นถึงความสำคัญของแม่และรักแม่กันให้มากขึ้น
