จากการได้ไปโรงพยาบาลอยู่บ่อย ๆ นั่งรอหมอเรียกตรวจทำให้ได้มีโอกาสได้อ่านแผ่นพับและหนังสือเกี่ยวกับโรคต่าง ๆ จึงได้นำมาแบ่งปันในบล็อกให้เพื่อนได้อ่านไปด้วยกัน เพื่อจะมีประโยชน์กันบ้างนะคะ บล็อกได้นำบทความของ รศ. นพ อมรชัย หาญผดุงธรรมะ คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี ว่าด้วยเรื่อง โรคริดสีดวงทวาร ดังบทความต่อไปนี้
โรคริดสีดวงทวาร
โรคริดสีดวงทวารนี้เป็นกันมากมาย แทบจะเรียกกล่าวได้ว่าทุกคนมีโอกาสเป็นหรือเป็นโรคนี้กัน โรคริดสีดวงทวารเป็นความผิดปกติที่เกิดขึ้นบริเวณทวารหนักของเรา บริเวณนี้จะเรียกว่าไม่สำคัญก็ไม่ได้ ถึงแม้ว่าจะเป็นบริเวณบั้นท้ายหรือเรียกกันว่าก้นดูแล้วจะต่ำต้อยหน่อยแต่ก็มีความสำคัญมากเพราะว่าเป็นส่วนที่เราจะต้องระบายทุกข์ออกไป ถ้าระบายออกไม่ได้ทุกข์กัยังอยู่และคงไม่สามารถมีความสุข เพราะฉะนั้นเราควรต้องรู้จักวิธีทะนุถนอมทางระบายทุกข์ของเราไว้ต้องรู้จักรักษาพยาบาลเอาไว้ให้ดี จะใช้ได้นาน ๆ จะไม่เกิดปัญหาหรือว่าความลำบากเกิดขึ้นได้โรคริดสีดวงทวารนี้ก็เป็นโรคของสัตว์ที่เดิน 2 เท้าอย่างคนเราพวกสัตว์ที่เป็นสัตวืเดิน 4 เท้า เช่น พวกช้าง ม้า วัว ควาย นี่ปัญหาเรื่องริดสีดวงทวารกลับไม่พบอันนี่เชื่อกันว่าการที่เราเดิน 2 เท้านั้นทวารอยู่ในแนวดิ่งตามแรงดึงดูดของโลก จึงเกิดปัญหาโรคริดสีดวงทวารได้ง่ายกว่าสัตว์อื่นตามสถิติแล้วโรคนี้บอกได้เลยว่าถ้าเห็นคนเดินมา 100 คน จะมีโรคนี้อยู่ครึ่งหนึ่ง หรือว่า 50 คนทีเดียว แต่ไม่ได้หมายความว่าทุกรายจะมีปัญหาหรือว่ามีอาการรุนแรง อาจจะมีริดสีดวงทวารจริงแต่ไม่ปรากฏอาการก็ได้ เพราะฉะนั้นเราต้องดูแลรักษาเอาตามอาการหรือว่าตามโรคที่ปรากฏอยู่ อาการที่เกิดขึ้นนั้นจะเร็วหรือช้าอันนี้ก็มีความสัมพันธ์กันหลายอย่าง อาจจะเกี่ยวกับอาหารที่เรารับประทาน เกี่ยวข้องกับภาวะการขับถ่าย หรือว่าท้องผูก เกี่ยวข้องกับลักษณะนิสัยในการถ่ายว่าเป็น
คนที่ชอบเบ่งอุจจาระหรือไม่หรือชอบนั่งถ่ายนาน ๆ หรือไม่ในแง่ของกรรมพันธ์อาจจะมีส่วนเกี่ยวข้องด้วย อาการของริดสีดวงทวารมีหลายแบบ อาจจะมีอาการเลือดออกติดมากับอุจจาระ หรือ ว่าขณะถ่ายอุจจาระก็อาจจะมีเลือดไหลออกมา หรือบางรายอาจจะมีอาการเป็นก้อนหรือเป็นกลีบโผล่ออกมาจากทวารหนักหรือบางรายอาจจะรู้สึกว่ามีเป็นน้ำชื้น ๆ แฉะอยู่ที่บริเวณก้นหรือบริเวณทวาร หรืออาจจะมีอาการเจ็บ ๆ คัน ๆ ก็ได้ อันนี้เป็นลักษณะที่นำมาพบแพทย์ โดยทั่วไปแล้วโรคริดสีดวงทวารมักจะไม่ค่อยมีอาการเจ็บปวดเท่าไร รายที่เจ็บปวดแสดงว่าได้มีอาการอักเสบหรือติดเชื้อแล้ว หรืออาจจะเกิดมีภาวะเลือดแข็งตัวค้างอยู่ในหัวของริดสีดวงทวารก็เลยเกิดเป็นฝีหรือว่าอักเสบเป็นแผลแตกขึ้นมาที่ทวารหนัก เราอาจจะแบ่งโรคริดสีดวงทวารหนักออกได้เป็น 2 พวกได้คือ
พวกแรกคือพวกริดสีดวงทวารที่อยู่ข้างใน และอีก
พวกคือพวกที่เป็นริดสีดวงทวารที่เรียกว่าอยู่ด้านนอกออกมา
ในแง่ของโรคริดสีดวงทวารที่อยู่ข้างในเราก็แบ่งอาการหรือความรุนแรงของมันออกได้เป็นหลายระดับเช่นกัน นับตั้งแต่ระดับแรกที่หัวโรคริดสีดวงทวารอยู่ข้างในอาจจะนูนโผล่ออกมาเล็กน้อยเท่านั้นเอง พวกนี้ก็อาจจะมีความผิดปกติแต่ว่ามีอาการถ่ายออกมาเป็นเลือดโดยไม่มีความเจ็บปวดในความรุนแรงระดับที่ 2 คือหัวริดสีดวงทวารโผล่ออกมาในขณะที่เราเบ่งหรือถ่ายอุจจาระมา แต่พอเราถ่ายอุจจาระเสร็จหรือหยุดเบ่งหัวนี้ก็จะกลับคืนหดคืนไปได้ อันนี้ก็จะเป็นระยะที่ 2 ของริดสีดวง ในระยะที่ 3 ก็จะมากขึ้นหน่อยคือหัวจะยาวออกมา ถึงแม้เราจะถ่ายเสร็จแล้วก็ไม่ยอมกลับเข้าไป ในระยะนี้เรายังสามารถดันเข้าไปได้ ในระยะที่ 4 ซึ่งเป็นระยะที่รุนแรงกว่าเพื่อนอันนี้หัวใหญ่ค้างอยู่เลยและคืนกลับเข้าไปไม่ได้ ฉะนั้นท่านลองสำรวจดูตัวท่านเองว่าริดสีดวงที่ท่านมีอยู่ในระดับไหนแล้ว แต่เชื่อว่าส่วนใหญ่คงจะไม่ถึงระดับ 4 นะครับ เพราะระดับ 4 คงทนรำคาญหรือทุกข์ทรมานไม่ไหว ในแง่ของการปฏิบัติตัว และแนวทางของการป้องกัน คิดว่ามีความสำคัญที่สุดสำหรับป้องกันไม่ให้เกิดปัญหานี้กับตัวท่าน ฉะนั้นจุดที่สำคัญ ๆ
เรื่องแรกคือเรื่องของอาหาร หรือว่าเรื่องการกินการอยู่อันนี้ก็สำคัญ อาหารที่ไม่ทำให้ท้องผูกก็น่าจะเป็นอาหารที่มีส่วนป้องกันและยังเป็นอาหารที่เหมาะสม และรักษาโรคริดสีดวงทวารด้วย ในแง่ของการถ่าย การเบ่งอุจจาระมาก ๆ หรือว่าเบ่งบ่อย ๆ เข้าก็จะทำให้เกิดริดสีดวงทวารหรือถ้ามีอยู่ก่อนแล้วก็โตขึ้น ฉะนั้นถ้าการถ่ายของเราถ่ายง่ายท้องไม่ผูกไม่เบ่งมาก การเกิดริดสีดวงทวารก็จะน้อยลง อาหารที่มีกากมาก ๆ เช่น พวกผัก ส้ม ผลไม้ที่เรารับประทานก้มีประโยชน์ในแง่ของการขับถ่าย พวกนมสดหรือนมเปรี้ยว อันนี้ก็ช่วยให้การขับถ่ายหรือว่าการระบายดีขึ้นการดื่มน้ำในปริมาณที่มากพอเพียง การรับประทานอาหารและการขับถ่ายนี้เป็นเวลาอันนี้ก็สร้างนิสัยที่เราควรสร้างขึ้นเพื่อป้องกันไม่ให้เกิดโรคริดสีดวงทวารขึ้นในตัวเรา ในแง่ของการรับประทานอาหารที่อยากจะเน้นสักนิดหนึ่งคือ ถ้าเราสามารถรับประทานอาหารที่มีกากอาหารมาก ๆ จะช่วยให่เราขับถ่ายสะดวก อันนี้ก็จะทำให้เราไม่ต้องเบ่ง เมื่อไม่ต้องเบ่ง
ก็ไม่ต้องเกิดภาวะแรงดันหลอดเลือดดำสูง ก็จะไม่ทำให้หลอดเลือดเราโป่ง ในแง่ของการถ่ายที่เร่งรีบ อันนี้ก็เป็นลักษณะของคนเมืองหรือลักษณะของคนที่อยู่ในภาวะเร่งร้อน ต้องรีบไปทำงาน ตื่นแต่เช้า คนอยู่กันหมู่มากและห้องน้ำมีจำกัดต้องแย่งกันเข้า อันนี้ก็จะทำให้เกิดนิสัยที่ว่ามีความจำเป็นที่จะต้องรีบถ่ายการที่รีบถ่ายมักจะมีการเบ่ง ทำให้เกิดโรคริดสีดวงง่ายขึ้น ในกรณีที่ท่านถ่ายแล้วเกิดมีเลือดพุ่งออกมาแดงแจ๋เต็มโถส้วม อันนี้ก็ไม่ต้องตกใจ เพราะว่าเลือดที่ออกจากริดสีดวงทวารนี้จะไม่มากมายขนาดที่ทำให้ท่านช๊อคหรือว่าเป็นลม ยกเว้นบางรายเท่านั้น เพราะว่าส่วนใหญ่ก็จะออกเท่าที่ท่านเห็น และจะหยุดไปได้เอง ในแง่ของการรักษาถ้าท่านเป็นโรคหรือว่าอาการเข้าข่ายที่เป็นโรคริดสีดวงทวารดังกล่าวถึงไปพบแพทย์ แต่ไม่ใช่ว่าเพื่อการรักษาอย่างเดียว แต่เพื่อจะได้ตรวจวินิจฉัยให้แน่นอนว่าท่านเป็นโรคริดสีดวงทวารหรือเปล่าหรือว่าเป็นโรคอื่น เป็นโรคอื่นที่ไม่ร้ายแรงก็พอทำเนา แต่ถ้าเป็นโรคสีดวงทวารที่
กลายเป็นมะเร็งของทวารหรือหรือของลำไส้ใหญ่ถือเป็นริดสีดวงร้ายแรง ดังนี้ถ้าท่านเผลอไปหรือว่าเข้าใจผิดคิดว่าเป็นริดสีดวงทวารก็จะเกิดอันตรายและผลเสียหายแก่ชีวิตท่านได้ ดังนั้นประโยชน์ของการไปหาแพทย์ก็จะอยู่ตรงนี้ด้วย นอกเหนือจากการรักษาที่ถูกต้อง ในเรื่องของการรักษาโรคริดสีดวงนี้เรามีวิธีรักษาได้หลายวิธีและขึ้นอยู่กับความรุนแรงของโรคด้วยว่าเป็นมากน้อยแค่ไหนแพทย์อาจจะใช้
วิธีรักษาโดยการให้ยาไปถึงวิธีผ่าตัด การให้ยานี้เหมาะสำหรับระยะเริ่มแรก หรือในระยะที่ริดสีดวงยังไม่มีอาการหรือยังไม่ใหญ๋โตมาก เราจะใช้วิธีฉีดยาเข้าไปที่เส้นเลือดหรือที่หัวของริดสีดวงทำให้ฝ่อ หรือว่าแพทย์อาจใช้วิธีรัดหัวของริดสีดวงด้วยห่วงยางหรือสายยาง จะทำให้หัวริดสีดวงหลุดออกและก็หายภายใน 5 - 10 วัน วิธีที่หนักหน่วงหน่อยก็คือวิธีผ่าตัด อันนี้ใช้สำหรับริดสีดวงขนาดใหญ่ ไม่สามารถจะใช้วิธีที่กล่าวข้างต้นได้ หรืออาจใช้แล้วไม่ได้ผลก็คงต้องผ่าตัดกันไป วิธีอื่น ๆ ก็อาจจะมีบ้างเช่น การถ่างทวารจี้ด้วยพวกแสงหรือรังสีต่าง ๆ ขึ้นอยู่กับว่าผู้รักษาจะถนัดวิธีไหน การปฏิบัติตัวที่ถูกต้องทั้งก่อนและ
หลังการรักษาเป็นสิ่งที่สำคัญที่สุด มิฉะนั้นท่านก็อาจจะต้องกลับมาเป็นอีก ความทรมานที่เกิดจากโรคริดสีดวงทวารก็มีอยู่ว่าคนที่เป็นแล้วถ้าเป็นมากหรือว่ารุนแรงก็จะมีความเจ็บปวดและขยาดกับการที่แผลแตกขึ้นในทวารหนัก ความเจ็บปวดนี้บางทีเป็นมาก จนทำให้รู้สึกว่าไม่อยากจะถ่ายอีกต่อไป แต่ส่วนใหญ่จะไม่มีอาการรุนแรงขนาดนั้น แผลที่เกิดในทวารหนักส่วนใหญ่จะอยู่ในลักษณะกลางด้านหลังของทวารหนักส่วนใหญ่ มีส่วนน้อยที่จะเป็นด้านหน้า ถ้าแผลแตกอยู่ในบริเวณอื่นจะต้องดูด้วยว่าแผลแตกจากเชื้ออื่นหรือเปล่า เช่น เชื้อชิฟิลิส หรือจากเชื้อวัณโรค หรือว่าอาจจะเป็นมะเร็งก็ได้ ฉะนั้นแพทย์จะต้องตรวจดูท่านก็ไปให้แพทย์วินิจฉัยให้แน่นอน เพราะมิฉะนั้นถ้าผิดพลาดไปหรือล่าช้าไปอาจรักษาโรคได้ไม่ทันการ เพราะฉะนั้นจึงอยากสรุปไว้ตรงนี้ว่า ถ้าท่านเข้าข่ายของอาการที่คิดว่าอาจจะเป็นโรคริดสีดวงทวารได้นอกจากถ่ายเป็นเลือด การมีก้อนอะไรอยู่แถวบริเวณทวารหนักก็ไปปรึกษาแพทย์เสียก่อนเพื่อรับการรักษา คิดว่าคงไม่ยุ่งยากอะไร
ตามที่คุณหมอท่านว่าไว้นะคะ รักษาสุขภาพกันทุก ๆ คนนะคะ
บทความจาก หนังสือ รายการกระจายเสียง วิทยุศึกษา เดือน ธันวาคม 2533
